جرثقیل یک دستگاه یا ماشین مکانیکی است که برای بلند کردن، پایین آوردن و جابه‌جا کردن بارهای سنگین استفاده می‌شود. این ابزار در ساخت‌وساز، کارخانه‌ها، بندرگاه‌ها و معادن کاربرد گسترده‌ای دارد.
جرثقیل‌های سنگین اشاره به دسته‌ای از جرثقیل‌ها با ظرفیت باربری بالا دارد که برای حمل و جابجایی بارهای بسیار سنگین (معمولاً چند تن تا صدها تن) طراحی شده‌اند. این نوع جرثقیل‌ها در صنایع مختلفی مانند ساخت و ساز، کشتی‌سازی، نفت و گاز، معادن و انبارداری استفاده می‌شوند.
جرثقیل سقفی (Overhead Crane) و جرثقیل دروازه‌ای (Gantry Crane) دو نوع اصلی جرثقیل هستند که برای بلند کردن و جابجا کردن بارهای سنگین استفاده می‌شوند. با وجود شباهت‌های زیاد، تفاوت‌های مهمی نیز در ساختار، نحوه نصب و کاربردهای آنها وجود دارد.
جرثقیل‌های دروازه‌ای نوعی از جرثقیل‌های سیار هستند که دارای پایه‌های قابل حرکت روی ریل یا زمین هستند و برای حمل بارهای سنگین در محیط‌های باز مانند کارخانه‌ها، انبارها، کشتی‌سازی‌ها و بندرگاه‌ها استفاده می‌شوند. ایمنی در استفاده از این تجهیزات از اهمیت بالایی برخوردار است.
جرثقیل دروازه‌ای (Gantry Crane) یک نوع جرثقیل ثابت یا سیار است که دارای یک سازه فلزی به شکل "درِ راهرو" (مانند یک دروازه) می‌باشد و قادر است بارهای سنگین را در یک محدوده مشخص بلند، پایین و جابجا کند. این جرثقیل‌ها معمولاً برای کاربردهای صنعتی و انبارداری بزرگ، کشتی‌سازی، ساخت تجهیزات سنگین و خطوط تولید استفاده می‌شوند.
جرثقیل سقفی تک‌پل یکی از انواع جرثقیل‌های صنعتی است که برای بلند کردن و جابجا کردن بارهای سنگین در محیط‌های داخلی مانند کارخانه‌ها، انبارها و کارگاه‌ها استفاده می‌شود. نام "تک‌پل" به این دلیل است که سازه اصلی این جرثقیل فقط دارای یک تیر حمال است که بین دو ستون یا دیوار نگه داشته شده و روی آن قسمت‌های حرکتی و وینچ قرار می‌گیرند.
